Ελευσίνια Μυστήρια : Ο Αποσυμβολισμός των Δρώμενων

Κρίνω σκόπιμο στο σημείο αυτό, να ερευνήσουμε τη “συμβολική ανάγκη”, δηλαδή τη μυθολογική πλοκή των δρώμενων και όλα αυτά, που οι αρχαίοι ιεροφάντες υπέκρυπταν υπό...
το πέπλο του μύθου, αλλά και που σήμερα, σε κάποια μυητικά τάγματα και σχολές, επίσης είναι συμβολικά και αλληγορικά. Γιατί λοιπόν οι αρχαίοι ιεροφάντες αλλά και οι σημερινοί, δεν αποκάλυπταν κυριολεκτικά τα δρώμενα, αλλά τα δίδασκαν χρησιμοποιώντας το μύθο και την αλληγορία;

Το πρώτο (και το μόνο) που μπορούμε να πούμε, είναι ότι η διδασκαλία μέσω των μύθων και η έρευνά τους (η προσπάθεια του αποσυμβολισμού τους) καταστούν τη διάνοια του μυούμενου ενεργή και όχι αδρανή. 

Είναι λοιπόν, πολύ σημαντικό, αν όχι το σημαντικότερο, να μη μένει η διάνοιά μας σε πνευματική αδράνεια. Να, ίσως, γιατί οι άριστοι των φιλοσόφων, οι εμπνεόμενοι υπό της θείας διανοίας θεολήπται ποιηταί και γενικά, όλα εκείνα τα θεϊκά απεσταλμένα όντα, που παρέδωσαν και δίδαξαν τις μυητικές τελετές, όλοι τους μεταχειρίστηκαν τους μύθους.

Έτσι, ο μυθοπλόκος μυημένος ιεροφάντης γνωρίζοντας τι είναι επιτρεπτό να ανακοινωθεί και τι έπρεπε να κρατηθεί άρρητο και κρύφιο, τι αόρατο και τι ορατό, μέσα από τους μύθους έλεγε προς πάντες, μυημένους ΚΑΙ αμύητους, την υποκρυπτόμενη αλήθεια, ΑΛΛΑ που αυτήν μπορούσαν να την εννοήσουν ΜΟΝΟ οι μυημένοι, οι γνώστες δηλαδή των μυστηριακών δρώμενων.

Ο ίδιος ο μύθος έρχεται να μας διδάξει τον Κόσμο – Ύλη! Υπάρχει η εξωτερική του εικόνα, αυτή που από όλους γίνεται αντιληπτή, αλλά πίσω και μέσα του βαθιά υποκρύπτει την ίδια την ψυχή και το πνεύμα, που ζωοποιεί αυτόν τον Κόσμο – Ύλη! Περιέχει ΚΑΙ τα εξωτερικά, γνωστά σε όλους μας, ΑΛΛΑ και τα εσωτερικά του δώματα, που μόνο ο μυημένος μπορεί να προσεγγίσει.

Συμπερασματικά λοιπόν, καταλήγω πως: την υποκρυπτόμενη αλήθεια ο μύθος την διδάσκει σε όλους, μυημένους και αμύητους.

Οι μυημένοι ξεπερνούν δια της ενεργής διάνοιά τους τον “σκόπελο” του συμβολισμού. Οι μεν μυημένοι λοιπόν, ξεπερνούν όλα τα εξωτερικά ενδύματα (σύμβολα) του μύθου και με την αφυπνισμένη (ενεργή) διάνοια εισέρχονται στα άδυτα, τα εσωτερικά και υποκρυπτόμενα δια της αλληγορίας νοήματα.

Οι δε αμύητοι περιφρονούν το μύθο λόγω της αδυναμίας τους να τον κατανοήσουν και αν οι αμύητοι είναι μορφωμένοι με την εξωτερική παιδεία, τότε απλά, στην καλύτερη των περιπτώσεων δίνουν ερμηνείες “φυσιοκρατικές”, τις οποίες συναντάμε συχνά σε σχετικές αναφορές, ενώ στη χειρότερη των περιπτώσεων, απλά αδιαφορούν. Έτσι, η υπό το μύθο αποκρυπτομένη αλήθεια δε διατρέχει τον κίνδυνο της περιφρόνησης από τους αμόρφωτους, αλλά ενδέχεται να προτρέψει τους μορφωμένους προς την φιλοσοφία.

Ας συνεχίσουμε όμως το μυητικό ταξίδι μας στα ιερά δρώμενα των Ελευσίνιων Μυστηρίων και ας δούμε λίγο την πλοκή του Ελευσίνιου Μύθου μέσα από μία λιγότερο γνωστή εκδοχή, μέσα από την Ορφική διήγηση, μιας και ο Μέγας Ιεροφάντης Ορφέας ήταν εκείνος που θέσπισε τα μυστήρια στην Ελλάδα.

“Ου πάσι τα πάντα ρητά”“Δεν κοινοποιούνται τα πάντα στους πάντες”

Η Oρφική εκδοχή του μύθου μας λέει ότι την πληροφορία για το που βρισκόταν η κόρη της Δήμητρας, την έδωσε ο Κελεός και σε ανταπόδοση η θεά του πρόσφερε το σίτο. Βρισκόμαστε στο Ράριον Πεδίον, κάπου μεταξύ Αθήνας και Ελευσίνας. Εκεί, η Δήμητρα συνάντησε τους εξής πέντε (5) ανθρώπους, που ξεπετάχτηκαν μέσα από τη γη. Τη γυναίκα Βαυβώ, τον άντρα Δυσαυλή και τους γιους Τριπτόλεμο, Εύμολπο και Ευβουλέα.

Το όνομα Βαυβώ σημαίνει "μήτρα" (Ο βουβώνας είναι ο μεταξύ των μοιρών τόπος, δηλ. η βουβωνική χώρα). Το όνομα Δυσαυλής σημαίνει ο κακός προς οίκηση τόπος, αλλά θα μπορούσε να σημαίνει αλληγορικά, και τον “κακό αυλό”, όπου ο αυλός είναι το γνωστό πνευστό όργανο από καλάμι, ξύλο ή οστά, δηλαδή δυσαυλής σημαίνει και "η κακή διέλευση του αέρος".

Το όνομα Τριπτόλεμος σημαίνει ο τρεις φορές αροτριών (όπου η λέξη άροτος σημαίνει την καλλιέργεια), εκ του τρίπολος (3 φορές εστραμμένος – γυρισμένος). Το όνομα Εύμολπος σημαίνει ο καλός ψαλμωδός και αυτός ήταν ο πρώτος ιερέας των μυστηρίων εξού και το γένος των Ευμολπίδων που ήταν το γένος των ιερέων της Δήμητρος. Τέλος, το όνομα Ευβουλέας σημαίνει ο έχων καλή φρόνηση, σκέψη, αλλά θα μπορούσε να συσχετιστεί και με το θεό του κάτω κόσμου, τον Πλούτωνα, που το όνομά του κρύβει τον πλούτο και την αφθονία.

Η Βαυβώ λοιπόν, είναι αυτή που παρηγόρησε τη Δήμητρα και να ο τρόπος:

Κάθισε απέναντι από τη θεά με ανοιχτά πόδια. Σήκωσε ψηλά το φόρεμά της και της έδειξε το άσχημο σώμα της. Τότε είναι, που φανερώνεται το παιδί Ίακχος, το οποίο γελούσε μέσα από την μήτρα της. Με το όνομα Ίακχος χαρακτηριζόταν το θεϊκό παιδί των Ελευσινίων Μυστηρίων και λέγεται, πως ήταν το παιδί της Περσεφόνης, που έπρεπε την έλευσή του να αναγγείλει ο τελετουργός ιερέας των μυστηρίων.

Ίσως λοιπόν, το άρρητο και το κρύφιο των τελουμένων Ελευσινίων Μυστηρίων ήταν και είναι, το τι είδε ακριβώς, στη γυμνή μήτρα της Βαβούς η θεά Δήμητρα. Ο Ίακχος, πέραν από την κραυγή του ιερέα (ως μυστική λέξη ίσως), μας οδηγεί και όχι αυθαίρετα, στο προσωνύμιο του θεού Διονύσου, στο όνομα Βάκχος, που συνηχούσε, όχι ασφαλώς τυχαία, στα δρώμενα της Δήμητρος.

Jακχος & Βάκχος

Δύο ονόματα, μία θεότητα! Είναι σημαντικό το γεγονός, ότι το όνομα Βάκχος ακουγόταν για να χαρακτηριστεί με αυτό, ο υποψήφιος προς μύηση, ως ένας “νέος Διόνυσος”, ένας νεομύητος. Στη διαδικασία της Ελευσίνιας Μύησης, ο υποψήφιος περνούσε μέσα από δύο πύλες.

Η πρώτη ήταν κατωφερής, οδηγούσε προς τους κατώτερους κόσμους και συμβόλιζε τη γέννησή του στην άγνοια.

Η δεύτερη οδηγούσε προς τα άνω, σε μια αίθουσα άπλετα φωτισμένη από αόρατες λάμπες και στην οποία βρισκόταν το άγαλμα της Δήμητρας.

Η αίθουσα αυτή, συμβόλιζε τους ανώτερους κόσμους ή το επίπεδο της διαμονή του Φωτός και της Αλήθειας.

Όλα αυτά συσχετίζονται με το Διόνυσο, μιας και η αρχή του δράματος, η αρπαγή της Περσεφόνης, έγινε στο Νύσσιον Πεδίο, δηλαδή στον τόπο που γεννήθηκε ο Διόνυσος. Η διαδρομή της Δήμητρας και η περιπέτεια της Περσεφόνης μας αποκαλύπτει την ιστορία της σάρκωσης της ψυχής στο κόσμο της ύλης και τις περιπέτειές της μέσα σε αυτόν.

Ο Κάτω Κόσμος είναι ο γήινος υλικός κόσμος, στον οποίο ζούμε. Επομένως, η Περσεφόνη συμβολίζει την ψυχή, που κατέπεσε και ενσαρκώθηκε στη Γη. Αρχικά βρισκόταν στον Άνω Κόσμο, τον Ουρανό ή Πνευματικό Κόσμο, που στη μυστική παράδοση συμβολίζεται δια του Ωκεανού. Έπαιξε με τις Ωκεανίδες Νύμφες, δηλ. τις υψηλές πνευματικές οντότητες.

Κατά το μύθο, η Περσεφόνη θέλγεται από ένα λουλούδι, τον Νάρκισσο. Της άρεσε τόσο πολύ, που το έκοψε και τότε ακριβώς, έγινε η απαγωγή από τον Άδη. Ο νάρκισσος αποτελεί την κατ’ αντανάκλαση ωραιότητα του υλικού κόσμου, το δε χάσμα ταυτίζεται με το μέγα χάσμα της ανόδου και καθόδου των ψυχών, όπως αναφέρει ο Πλάτων. Τον νάρκισσο όμως, τον συναντούμε και σε έναν άλλο μύθο.

Εκεί, που ένας πολύ όμορφος νέος, ο Νάρκισσος, κοιτώντας το καθρέφτισμα του προσώπου του μέσα στα ατάραχα νερά μιας λίμνης το ερωτεύτηκε και από τον ανεκπλήρωτο έρωτά του αυτοκτόνησε μέσα στην ίδια την λίμνη.

“Ασίσω οις θέμις εστί, θύρας δ’ επίθεστε βεβύλοις”“Θα μιλήσω σε όσους είναι επιτρεπτό, κλείστε τις πύλες στους βέβηλους”

Τώρα εισχωρούμε στα πραγματικά άρρητα και κρύφια των μυστηρίων, είμαστε ήδη μέσα σε αυτά. Είμαστε στην ίδια τη θέση της Δήμητρας, η οποία κοιτούσε μέσα από τα ανοιχτά πόδια της Βαυβώς. Θα επικεντρωθούμε στην τελευταία και σημαντικότερη μέρα των Μυστηρίων. Μια μέρα που θα θυμίσει σε πολλούς ίσως, κάποια ανάλογη σύγχρονη μυητική διαδικασία…

Κατά την 9η ημέρα των μυστηρίων, οι νεομύητοι Επόπτες περνούσαν στη διαδικασία των Δεικνυομένων.

Αυτή η διαδικασία, η τόσο πολύ σημαντική για την κατανόηση των τελουμένων μυστηρίων, γινόταν από τον μέγα ιεράρχη και σκοπός της ήταν (και είναι φυσικά) η επίδειξη – φανέρωση των οργάνων – σκευών και η επεξήγησή τους σε σχέση με τα τελούμενα εσωτερικά μυστήρια, αλλά και με τη Δημιουργία. Στα καταβάσια του Ελευσίνιου ναού ήταν όλα όσα ως σύμβολα έπρεπε να είναι κρυμμένα και απρόσιτα στα βέβηλα μάτια των αμύητων και εκεί κατέβαιναν οι νεοφώτιστοι επόπτες. Εκεί, στα καταβάσια του ναού γινόταν ο αποσυμβολισμός από τους ίδιους.

Στα καταβάσια του ναού υπήρχαν επτά (7) όργανα ή σκεύη, που ένα - ένα, με τη βοήθεια του μέγα ιερέα, αποκαλυπτόταν το κρυμμένο νόημα στους νεοφώτιστους επόπτες. Για να τα κατανοήσει ο νεομύητος, έπρεπε να διασκεφτεί με τον εαυτό του, να κατέλθει εις το βάθος της συνειδήσεως (την υποσυνείδηση δηλ.) και να προσπαθήσει να αντιληφθεί την χρησιμότητά τους στη δημιουργία τόσο του σύμπαντος κόσμου, όσο φυσικά και κατ’ αναλογία, του ιδίου του φυσικοϋλικού σώματος.

Τα 7 όργανα – σκεύη ήταν:

Ο θυρσός

Ο αποξηραμένος στάχυς

Το ρόδι και ο καρπός του

Η σφαίρα ή αυγό, ο κύκλος ή στεφάνι

Το ουράνιο πυρ – η ιερή άσβεστη φλόγα

Το κηρύκειο – η ράβδος – το σκήπτρο

Ο κισσός

Ήδη, κάναμε μια μικρή αναφορά στην ερμηνεία των ονομάτων του Ιερού Δράματος, η οποία κατά τη ταπεινή μου άποψη, είναι σημαντική στη κατανόηση του Μύθου και της Υποκρυπτόμενης Αλήθειας.

Ας συνεχίσουμε λοιπόν, την έρευνα μας μέσα από τις ζωογόνες (για την ενεργή μας διάνοια) λέξεις και ονόματα του Ομηρικού Ύμνου.

Κνωσσός σημαίνει: “κοιμάμαι βαθιά, βαθύς ύπνος” ΑΡΑ θάνατος, μιας και στην Ελληνική Μυθολογία ο Ύπνος είναι ο ΑΔΕΡΦΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ.

Θωρικόν σημαίνει: “εγείρομαι, πετιέμαι, ξυπνάω από το βαθύ ύπνο”, ΑΡΑ γέννηση.

Το Παρθένιον Φρέαρ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ το σημείο, που αντιστοιχεί στον κόκκυγα του ανθρώπινου σώματος, όπου η πνευματο-ενέργεια βρίσκεται στον “ύπνο” που προανέφερα.

Ο Άδης ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ τον Κόσμο της Ύλης, ο οποίος θα ζωοποιηθεί από την Ψυχή της Περσεφόνης στην ενσαρκωμένη του εκδήλωση.

Η Ελευσίς ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ τον τόπο, όπου γεννιέται ο Άνωθεν Μυημένος και είναι το μέρος, όπου επιστρέφει η ψυχή (Περσεφόνη) στη μητέρα της.

Ο Δύσαυλος ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ την σπονδυλική στήλη του ανθρώπου, του ανθρώπου εκείνου που ακόμα ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΜΥΗΘΕΙ στα μυστήρια της Κόρης. Μέσω της σπονδυλικής στήλης, η εν ύπνω πνευματο-ενέργεια από τον κόκκυγα πρέπει να αφυπνιστεί και να ανέλθει, ούτως ώστε να φτάσει στη θέωση.

Τότε και μόνο τότε, δε θα ξανακατέλθει στο βασίλειο του Άδη (στον Κόσμο της Ύλης).

Όλα λοιπόν, έχουν να κάνουν με τη θέωση του ανθρώπου και την αποδέσμευσή του από τον κόσμο της ύλης.

Όλα έχουν να κάνουν με την αποπνευματοποίησή μας. Να γιατί ο μύθος μας διδάσκει, ότι η μεν Δήμητρα δεν έτρωγε και ήταν αθάνατη, ενώ η Περσεφόνη που έφαγε το ροδοκούκι (καρπός ροδιάς), ήταν υποχρεωμένη να ξαναγυρίσει στο βασίλειο του κάτω κόσμου, να γίνει δηλαδή θνητή.

Κάθε άνθρωπος λοιπόν, έχει ένα πρότυπο που ακολουθεί και το πρότυπο αυτό είναι η Περσεφόνη. Είναι να ταξίδι, του οποίου διάρκεια είναι απροσδιόριστη. Πιθανολογούμενο τέλος του ταξιδιού είναι όταν καταστούμε πλήρως φωτισμένοι, πράγμα που θα γίνει, εφ’ όσον συνεχίζουμε σε όλη την διάρκεια, να εργαζόμαστε διατηρώντας τη διάνοιά μας ενεργή.

Ας μην ξεχνάμε, ότι η Περσεφόνη αναδύθηκε από τα έγκατα της γης, για να επιστρέψει στη μητέρα της, όπως το Κάλλος (Αφροδίτη) αναδύθηκε από τα κύματα αναγεννημένη. Μέσα δηλαδή, από τις καταστάσεις της ύλης, σμιλεύοντας τη λίθο μας, αφαιρούμε τα περιττά κομμάτια και εμφανίζουμε το κάλλος της ψυχής, που έχει δει το φως της μύησης και που έχει αποκτήσει την γνώση.