«Η Ρωσία μπαίνει στην περίοδο του «όψιμου πουτινισμού». Οι διαδηλώσεις στους δρόμους της Μόσχας δείχνουν ότι η κυριαρχία του Πούτιν έχει ημερομηνία λήξεως.
Η νέα θητεία του στην προεδρία θα χαρακτηρίζεται από αποδυνάμωση της ισχύος του, αντι-δυτική προπαγάνδα για εσωτερική κατανάλωση, παρενόχληση των ΜΜΕ, υψηλές κοινωνικές δαπάνες, και ανικανότητα ή απροθυμία για μεταρρυθμίσεις», προβλέπει, μιλώντας στο ΒΗΜΑ, ο Αντριου Γουίλσον, αναλυτής για θέματα Ρωσίας στο κέντρο ερευνών «Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις Διεθνείς Σχέσεις» (ECFR), και λέκτορας πολιτικών επιστημών στο University College London.
- Ποια θα είναι, κατά τη γνώμη σας, τα κύρια χαρακτηριστικά της τρίτης προεδρίας Πούτιν;
«Η νίκη του στις αυριανές εκλογές θα είναι ρηχή, και ο ίδιος λιγότερο ισχυρός από την Δευτέρα. Ο κύκλος που μόλις έκλεισε αποδυνάμωσε την εξουσία του και έδειξε ότι το καθεστώς είναι εύθραυστο.
Η Ρωσία μπαίνει στη φάση του «όψιμου πουτινισμού», μια περίοδο ταραχών και αβεβαιότητας, η οποία εκτιμώ ότι θα χαρακτηριστεί από διχασμούς στις ελίτ, συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες, απαισιοδοξία στην κοινωνία, και ένα όλο και λιγότερο δημοφιλές καθεστώς.
Η περίοδος του «υψηλού πουτινισμού», που άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του 2000 και χαρακτηρίστηκε από τη συναίνεση των ελίτ, την απουσία σοβαρής αντιπολίτευσης, τα χαμηλά επίπεδα πολιτικού ακτιβισμού και την υψηλή δημοτικότητα του καθεστώτος, έχει σαφώς τελειώσει.
Ο Πούτιν προσωποποίησε την εξουσία, αλλά δεν μπόρεσε να θεσμοποιήσει το ημι-αυταρχικό ρωσικό κράτος, για το απώτερο μέλλον. Το κοινωνικό συμβόλαιό του – «σταθερότητα μετά το χάος» και «ευημερία αντί πολιτικής συμμετοχής» – έχει αρχίσει να καταρρέει.
Ανεξάρτητες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι παραμένει η πρώτη επιλογή για το 41% των ρώσων, αλλά ότι μόνο το 14% των ψηφοφόρων πιστεύουν ότι είναι ο μοναδικός ηγέτης που μπορεί να λύσει τα προβλήματα της χώρας. Το ζήτημα της διαδοχής, ταμπού επί μία δεκαετία, έχει αρχίσει να συζητείται».
- Πιστεύετε ότι το πρωτοφανές, και μάλλον απρόσμενο, κίνημα διαμαρτυρίας των πολιτών θα απειλήσει την εξουσία του, στο εγγύς μέλλον;
«Οι διαμαρτυρίες που ξέσπασαν μετά τη νοθεία στις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου δεν απειλούν ακόμη την κυριαρχία του Πούτιν, αλλά δεν παύουν να είναι σύμπτωμα μιας όλο και πιο ασταθούς και απρόβλεπτης Ρωσίας. Θα πρέπει να τις ερμηνεύσουμε σαν σημάδι ότι το σύστημα του Πούτιν δεν θα διαρκέσει για πάντα.
Το ρεύμα της διαμαρτυρίας παραμένει μειοψηφικό, αλλά εκφράζεται από το πιο δυναμικό μέρος του πληθυσμού – από τους μοσχοβίτες, την μεσαία τάξη, τους νέους και τους διανοουμένους. Η κινητοποίηση και ο πολιτικός ακτιβισμός αυξάνονται από την βάση.
Αλλά η Ρωσία δεν βρίσκεται σε επαναστατική κατάσταση. Υπάρχει ακόμη μια παθητική πλειοψηφία υπέρ του Πούτιν, κυρίως από τους πιο ηλικιωμένους, τους πιο φτωχούς και όσους ζουν στις περιφέρειες, οι οποίοι φοβούνται την αλλαγή και δεν βλέπουν εναλλακτική λύση».
- Θεωρείτε ότι το κίνημα μπορεί να εξελιχθεί σε πολιτικό σχηματισμό;
«Οι διαδηλωτές δεν έχουν κομματική πολιτική στάση. Στην πραγματικότητα το κίνημα είναι μια συμμαχία κινημάτων, που εκδηλώθηκαν την ίδια ώρα αλλά δεν έχουν συνασπιστεί ακόμη. Υπάρχει μία οργανωτική επιτροπή για τις διαδηλώσεις και μια νέα «Λέγκα Ψηφοφόρων», αλλά δεν υπάρχει κόμμα ή μακροπρόθεσμο πολιτικό σχέδιο.
Και αντίθετα από τις «έγχρωμες επαναστάσεις» ή από την αραβική άνοιξη, οι ρωσικές διαδηλώσεις χαρακτηρίζονται από απόλυτη έλλειψη ενδιαφέροντος για τον έξω κόσμο. Δεν ακούγονται κραυγές για βοήθεια, ούτε υπάρχει οργή κατά ξένων δυνάμεων, επιθυμία για ένταξη στην ΕΕ ή για μίμηση των ΗΠΑ».
- Εκτιμάτε ότι η ανερχόμενη μεσαία τάξη μπορεί να πιέσει για αλλαγές, στο εγγύς μέλλον;
«Κατά του Πούτιν έχουν στραφεί κυρίως οι χρήστες του Ιντερνετ και η νέα μεσαία τάξη – οι οικονομικοί «νικητές του πουτινισμού», οι οποίοι νιώθουν τώρα αποτυχημένοι. Στη μεσαία τάξη ανήκει πλέον τουλάχιστον το 25% του πληθυσμού – περίπου το εν τρίτο των ενηλίκων και σχεδόν το 50% των εργαζομένων κατοίκων στις μεγάλες πόλεις.
Ολοι αυτοί μπορούν πράγματι να πιέσουν για αλλαγές. Πιστεύουν ότι έχουν παγιδευθεί σε ένα τέλμα, και φοβούνται ότι τα κέρδη που έβγαλαν επί Πούτιν θα υπονομευθούν, εκτός αν υπάρξει ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, καλύτερη αστυνόμευση, και αν μπει τέλος στην αχαλίνωτη διαφθορά και στα μονοπώλια της ελίτ των ολιγαρχών.
Η μείωση στα πραγματικά εισοδήματα, μετά την ύφεση του 2009, μείωσε ραγδαία και την ανοχή τους απέναντι στη διαφθορά και τον νεποτισμό».
