Το στρες βλάπτει τη μνήμη: Ένας έξυπνος τρόπος για να την προστατεύσετε από το άγχος

Υπάρχει ένας μεγάλος όγκος βιβλιογραφίας που δείχνει ότι το στρες διαταράσσει τη μνήμη μας. Είτε πρόκειται για μαθηματικό τεστ, είτε για δημόσια ομιλία, τείνουμε να ξεχνάμε πράγματα, όταν είμαστε υπό πίεση. Αλλά μια ομάδα ερευνητών άρχισε να αναρωτιέται: είναι αυτά τα μνημονικά προβλήματα αναπόφευκτα; Ή μήπως υπάρχει κάποιος τρόπος να κάνουμε τη μνήμη μας ανθεκτική απέναντι στο στρες; Αφού παρατήρησαν ότι οι περισσότερες έρευνες δεν ασχολούνταν ιδιαίτερα με τις συγκεκριμένες στρατηγικές απομνημόνευσης που χρησιμοποιούσαν οι συμμετέχοντές τους, διεξήγαγαν ένα πείραμα για να διερευνήσουν περισσότερο το θέμα.

Οι ερευνητές, λοιπόν, παρουσίασαν σε 120 συμμετέχοντες μια λίστα με 30 ουσιαστικά που χρειαζόταν να απομνημονεύσουν. Οι μισοί (60) συμμετέχοντες στη συνέχεια μπόρεσαν να επανεξετάσουν τα 30 ουσιαστικά. Παράλληλα, ζητήθηκε από τους άλλους μισούς να ακολουθήσουν την πρακτική της ανάκλησης – τους ζητήθηκε δηλαδή να ανακαλέσουν όσα περισσότερα αντικείμενα μπορούσαν να θυμηθούν.
Στη συνέχεια, σε όλους παρουσιάστηκε μια συλλογή 30 φωτογραφιών. Γι’ άλλη μια φορά, η ομάδα ελέγχου ξαναμελέτησε τις 30 φωτογραφίες, ενώ η άλλη ομάδα ακολούθησε την πρακτική της ανάκλησης, τους ζητήθηκε να θυμηθούν όσες περισσότερες φωτογραφίες μπορούσαν. Ύστερα, η ομάδα επανεξέτασε τόσο τη λίστα των ουσιαστικών όσο και των φωτογραφιών, ενώ η ομάδα ανάκλησης προσπάθησε να θυμηθεί όσες περισσότερες λέξεις και εικόνες μπορούσε. Στο τέλος, μετά από έναν σύντομο περισπασμό, η ομάδα μελέτης επανεξέτασε και τα 60 αντικείμενα άλλη μία φορά και η ομάδα ανάκλησης αποπειράθηκε μια τελευταία φορά να θυμηθεί. Δηλαδή, η ομάδα μελέτης είχε τρεις ευκαιρίες μελέτης των αντικειμένων, ενώ η ομάδα ανάκλησης είχε 0 ευκαιρίες μελέτης.

24 ώρες μετά

Όταν οι συμμετέχοντες επέστρεψαν στο εργαστήριο, οι μισοί – 30 από την ομάδα μελέτης και 30 από την ομάδα ανάκλησης – τους ζητήθηκε να δώσουν μια ομιλία και να λύσουν προβλήματα μαθηματικών μπροστά από 2 κριτές και 3 άλλους συμμετέχοντες (ώστε να τους αγχώσουν και να αυξήσουν τα επίπεδα στρες τους). Για 5 λεπτά κατά τη διάρκεια αυτής της σρεσογόνας εργασίας, τους ζητήθηκε να ανακαλέσουν είτε τις λέξεις, είτε τις φωτογραφίες που είχαν μάθει την προηγούμενη μέρα. 20 λεπτά μετά – όταν η κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες είχε φτάσει στα ύψη – τους ζητήθηκε να ανακαλέσουν.

Όπως μπορείτε να φανταστείτε, το στρες είχε πράγματι σημαντική επίδραση στη μνήμη – αλλά μόνο για εκείνους που είχαν μελετήσει τις λίστες με την παραδοσιακό τρόπο. Η ομάδα μελέτης τα πήγε χειρότερα στα τεστ μνήμης όταν ήταν στρεσαρισμένη. Αλλά η ομάδα επανάληψης/ ανάκλησης φάνηκε σχεδόν ανεπηρέαστη από το στρες.
Το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι οι συμμετέχοντες της ομάδας ανάκλησης που έκαναν το τεστ όντας στρεσαρισμένοι τα πήγαν καλύτερα ακόμα και από τους συμμετέχοντες της ομάδας μελέτης που έκαναν το τεστ χωρίς να είναι αγχωμένοι.

Οι ερευνητές παραθέτουν μια σειρά ερευνών, από την νευροεπιστήμη μέχρι τη γνωστική θεωρία, επισημαίνοντας ότι η πρακτική της ανάκλησης φαίνεται να ενδυναμώνει τη μνήμη, δημιουργώντας πολλαπλά μονοπάτια στον εγκέφαλο. Σαν τον Hansel και την Gretel που άφηναν ψίχουλα για να ξαναβρούν το δρόμο τους, έτσι και η προσπάθεια ανάκλησης κατά τη διάρκεια του διαβάσματος βοηθά στην τελική προσπάθεια απομνημόνευσης. Η ιδέα είναι ότι οι περισσότερες προσπάθειες να θυμηθούμε προκαλούν έναν μεγαλύτερο αριθμό διακριτών τρόπων με τους οποίους μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες.