Φαινόμενο Baader-Meinhof: Γιατί βλέπουμε παντού τη λέξη που μόλις μάθαμε;

Σας έχει τύχει ποτέ να μάθετε μια νέα λέξη και λίγο αργότερα να τη δείτε στις ειδήσεις ή την επόμενη μέρα να αναφερθεί κατά τη διάρκεια της συζήτησής σας; Έχει τύχει ποτέ να πείτε: «Περίεργο, μόλις το άκουσα». Αν η απάντηση και στις δύο ερωτήσεις είναι θετική, δεν είστε οι μόνοι. Πρόκειται για μια συνηθισμένη εμπειρία και δεν έχει μόνο ένα όνομα, αλλά δύο: η ψευδαίσθηση της συχνότητας ή αλλιώς το φαινόμενο Baader-Meinhof.

Το 2006, ο Arnold Zwicky, ένας καθηγητής γλωσσολογίας στο Stanford, ανέφερε τον όρο «ψευδαίσθηση συχνότητας». Ήθελε να περιγράψει πώς νιώθουμε όταν μια έννοια ή λέξη που μόλις μάθαμε, εμφανίζεται ξαφνικά παντού. Σύμφωνα με τον Zwicky, η αίσθηση είναι ότι ο εγκέφαλός μας παίζει μαζί μας και εδώ εμπλέκεται ένας συνδυασμός δύο ψυχολογικών διεργασιών.

Η πρώτη είναι η επιλεκτική προσοχή ή η εστίαση σε ορισμένα πράγματα και η αγνόηση άλλων. Όταν μαθαίνουμε μια νέα λέξη, φράση, ιδέα, ο εγκέφαλός μας αρχίζει να προσέχει πότε και πού αυτά εμφανίζονται, αδιαφορώντας για όλα όσα ήδη γνωρίζουμε.
Η δεύτερη διαδικασία είναι η προκατάληψη επιβεβαίωσης. Ο εγκέφαλός μας λέει ότι κάθε φορά που βλέπουμε τη νέα λέξη, αποτελεί απόδειξη ότι αυτή εμφανίζεται όλο και συχνότερα. Αφού δεν το είχαμε προσέξει πριν, σημαίνει ότι δεν ήταν εκεί μέχρι τώρα.
Το σημαντικό που αξίζει να θυμόμαστε είναι ότι το Baader-Meinhof είναι μια ψευδαίσθηση. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λατρεύει να φτιάχνει και να βρίσκει μοτίβα. Όταν προσέχει την επαναλαμβανόμενη εμφάνιση μιας νέας πληροφορίας, παίρνει μια ικανοποίηση και συνεχίζει να ψάχνει για νέες πληροφορίες ξανά. Η λέξη που μόλις μάθατε δεν είναι καινούρια, αλλά αυτό που είναι καινούριο είναι η απόκριση του εγκεφάλου σας.
Μία δεκαετία πριν ο Zwicky ασχοληθεί με την ψευδαίσθηση της συχνότητας, ο όρος «φαινόμενο Baader-Meinhof» έκανε την εμφάνισή του για να περιγράψει το ίδιο πράγμα. Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το όνομα προήλθε από έναν αναγνώστη εφημερίδας, τον Terry Mullen, του οποίου το γράμμα εκδόθηκε τον Οκτώβρη του 1994.
Εκείνος παρατήρησε το φαινόμενο όταν μιλούσε σε έναν φίλο του για τη συμμορία Baader-Meinhof. Την επόμενη μέρα ο φίλος του τηλεφώνησε για να του πει ότι έπεσε τυχαία σε έναν άρθρο με την ιστορία τους. Μάλιστα, τις επόμενες μέρες, αφού διαβάσετε γι’ αυτό το φαινόμενο, υπάρχει περίπτωση να το συναντήσετε ή ακούσετε «τυχαία» και αλλού• αλλά τώρα θα γνωρίζετε γιατί συμβαίνει.