Γράφει η Ελένη Γκίκα //
Χαρίστε βιβλία, λοιπόν, στα παιδιά σας, στους οικείους, στους φίλους σας: ό,τι αγαπούν, ποίηση, ημερολόγια, λογοτεχνία, αστυνομικό, τον συγγραφέα που τους αρέσει. Ή και τολμήστε να είστε εσείς αυτοί που θα τον συστήσετε. Ο χάρτης της ψυχής μας έτσι σκιαγραφείται: με συγγραφείς, μουσικές, μυθιστορηματικούς ήρωες που μας σύστησαν κάποτε οι αγαπημένοι. Έτσι θα σας σκέφτονται διπλά, μαζί με τον πρώτο Κάφκα, τον πρώτο Ιούλιο Βερν, τον πρώτο Παπαδιαμάντη, τον πρώτο Σεφέρη που κάποτε τους χαρίσατε. Και η χρονιά που θα μπει, θα μείνει ανεξίτηλη.
Είστε κι εσείς που μετράτε Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιές με βιβλία; «Όταν έγινα 15 χρονών μου έφεραν δώρο τον πρώτο μου Κάφκα». «Στα επτά μου γνώρισα τον Ιούλιο Βερν». «Άλλαξα αιώνα με Μπόρχες». Οι συγγραφείς τα αναφέρουν στα βιογραφικά τους. Κι εμείς, θέλοντας και μη, στις αναμνήσεις και στον χαρακτήρα μας’ το πότε συναντήσαμε τον συγγραφέα που αγαπήσαμε και το βιβλίο που ενδεχομένως θα μας αλλάξει.
Σκεφτείτε λοιπόν: παιδικά, λογοτεχνικά ελληνικά και ξένα, ημερολόγια, μελέτες, δοκίμια ακόμα και τα χριστουγεννιάτικα νουάρ είναι κάπου εκεί και μας περιμένουν.
Με το καλό να μπει και το 2020. Σημαδέψατε με βιβλία τον χρόνο.
Ελληνική λογοτεχνία:
Ο καθρέφτης μας’ μας αρέσει δεν μας αρέσει. Για την αυτογνωσία μας και μόνο, αξίζει να τη διαβάζουμε. Πόσο μάλλον στην εποχή μας που έχει αρχίσει και γίνεται όλο και πιο σημαντική. Αφηγηματικά, θεματολογικά, η ελληνική λογοτεχνία είναι στην καλύτερή της στιγμή. Για τα Χριστούγεννα, σίγουρα η πρώτη επιλογή.
Σώτη Τριανταφύλλου «Το λούνα παρκ στο ιερό βουνό», εκδ. Πατάκη, σελ. 352Το καινούργιο μυθιστόρημα της βραβευμένης με Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, Σώτης Τριανταφύλλου, διαδραματίζεται στην Τιφλίδα, την δεκαετία του 1980. Κεντρική ηρωίδα του, η Ιρίνα Νόζατζε, κόρη εργάτη σαπωνοποιίας, δημοσιογράφος στην εφημερίδα “Χρονικά της Σοβιετικής Γεωργίας”, που περνάει τις μέρες της αντιγράφοντας δελτία για την αγροτική παραγωγή και τα επιστημονικά επιτεύγματα της σοσιαλιστικής δημοκρατίας, ώσπου κάτι συμβαίνει. Είναι το τρίτο βιβλίο μιας εν εξελίξει τετραλογίας για τη Σοβιετική Ένωση. Στο «Εργοστάσιο των μολυβιών» (2000), η ιστορία αρχίζει πριν από την επανάσταση των μπολσεβίκων και τελειώνει τις παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου· στις «Σπάνιες γαίες» (2013), ο κλόουν Πραβιέν Σεργκέγεβιτς Μακάρεφ ζει στη βορειοδυτική Ρωσία στα χρόνια του Στάλιν· σ’ αυτό το τρίτο μυθιστόρημα, ξετυλίγεται η ιστορία της οικογένειας Νόζατζε και οι τελευταίες μέρες της Σοβιετικής Γεωργίας.
Νίκος Ξένιος «Τα σπλάχνα», εκδ. Κριτική, σελ. 296Το μυθιστόρημα καταγράφει τα στάδια διαμόρφωσης της ιδεολογίας και της προσωπικότητας του Άλκη Δομέστικου, ενός καθηγητή με ρευστή συνείδηση που προβαίνει σε στρέβλωση της ιστορικής αλήθειας. Με σημείο εκκίνησης τον εμπρησμό της εβραϊκής συνοικίας Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη το 1931, σελίδες ημερολογίων αποκαλύπτουν τις πιο επικίνδυνες, σκοτεινές πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού και του απαγορευμένου ερωτισμού, καθώς ο ήρωας διέρχεται όλα τα στάδια της ενηλικίωσης: από τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα φτάνει στα φοιτητικά χρόνια, από τον γάμο στην πατρότητα και από την επαγγελματική ανάδειξη στην κρίση της ωριμότητας.
Φωτεινή Τσαλίκογλου «Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 160«Μα δεν υπάρχει κανένας σοβαρός λόγος να μην πιστεύει ένας άνθρωπος στο θαύμα». Τα λόγια του Πασκάλ ασπάζεται η κυρία Φι και ενδίδει στο απροσδόκητο, στο απίθανο που παραμονεύει σε κάθε μας βήμα. «Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι» είναι αναπάντεχες, ευρηματικές, ανοιχτές σε ένα μέλλον που έτσι κι αλλιώς ανήκει μόνο στην έκπληξη.
Μάρω Δούκα «Πύλη εισόδου», εκδ. Πατάκη, σελ. 344«Μονόλογος παιχνίδι, στασίδι, αποκούµπι µιας γυναίκας στον προθάλαµο του γήρατος. Ξυπνάει και είναι νέα. Ξυπνάει και είναι γριά. Ανάλογα µε τη διάθεσή της. Με τον ύπνο που έχει κάνει. Στην Αθήνα του σήµερα, όπως τη ζει, όπως την έζησε, όσο την έζησε. Με τα δικά της πρόσωπα. Τη δική της φωνή. Τη δική της ορθοστασία». Μια γυναίκα «Στο αχανές του κυβερνοχώρου».
Ανδρέας Μήτσου «Η αστυνόμος», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 256Η αστυνόμος Λένα Στρατήγη δεν είναι καθόλου ικανοποιημένη από τη ζωή της. Για να την αλλάξει, παρέχει υλικό από διάφορα εγκλήματα στο συγγραφέα πατέρα της, ωθώντας τον να εμπλακεί προσωπικά στην κάθε περίπτωση, ώστε να την καταγράψει αργότερα σε μυθιστόρημα. Δόλια τον κατευθύνει, του αποκαλύπτει ή του αποκρύπτει στοιχεία και γεγονότα, αστυνομεύει την παραμικρή του κίνηση. Ούτε μπορεί να φανταστεί τη σκληρή τιμωρία που θα υποστούν και οι δύο από αυτό το παιχνίδι.
Κώστας Αρκουδέας «Επικίνδυνοι συγγραφείς», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 592Συγγραφείς που κρίθηκαν επικίνδυνοι και τιμωρήθηκαν από τους φύλακες της μιας και μοναδικής αλήθειας – της σιωπής των τυράννων. Αναιδείς Ρώσοι σαν τον Λέοντα Τολστόι και τον Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, αθυρόστομοι Ιρλανδοί σαν τον Όσκαρ Ουάιλντ και τον Τζέιμς Τζόυς, Λατινοαμερικάνοι αντάρτες σαν τον Πάμπλο Νερούδα και τον Χούλιο Κορτάσαρ, Νοτιοαφρικάνοι ακτιβιστές σαν τον Αντρέ Μπρινκ και τη Ναντίν Γκόρντιμερ, διαβόητοι αιρετικοί σαν τον Φραντς Κάφκα και τον Σαλμάν Ρούσντι, ασύδοτοι πορνογράφοι σαν τον Ντ. Χ. Λώρενς και τον Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, ψευδοπροφήτες του μέλλοντος σαν τον Άλντους Χάξλεϋ και τον Ρέυ Μπράντμπερυ, γνωστοί εξωμότες σαν τον Ηλία Πετρόπουλο.
Άρης Σφακιανάκης «Η σκιά του κυβερνήτη», εκδ. Κέδρος, σελ. 512Τέλη του 1827. Ο Καποδίστριας φτάνει στη χώρα και ρίχνεται αμέσως στη δουλειά. Στην αρχή γίνεται δεκτός με ανακούφιση και ενθουσιασμό. Ωστόσο δεν αργεί να συναντήσει τα πρώτα εμπόδια.
Μέσα από τη δική του αφήγηση ζούμε τα πιο σημαντικά γεγονότα του τόπου αλλά και τις προσωπικές στιγμές του Καποδίστρια μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 που πέφτει νεκρός από τους Μαυρομιχάληδες στην είσοδο μιας εκκλησίας του Ναυπλίου. Θα μείνει στην Ιστορία σαν μια ευκαιρία που χάθηκε.
Χρήστος Χρυσόπουλος «Άλμα», εκδ. Νεφέλη, σελ. 160Η ιστορία της γέννησης ενός κοριτσιού. Ένα αλληγορικό βιβλίο για το πώς ένα παιδί αλλάζει τις ζωές όλων όσοι έρχονται σε επαφή μαζί του. Δημιουργώντας ένα Ίδρυμα μέσα σε ένα μαιευτήριο, ο συγγραφέας με τον ιδιαίτερο δικό του αφηγηματικό τρόπο μας αποκαλύπτει την αναγέννηση που προκαλεί το παιδί που γεννιέται στη δική τους, ξεχασμένη, τραυματισμένη, δεδικασμένη ζωή.
Δημήτρης Σωτάκης «Ο μεγάλος υπηρέτης», εκδ. Κέδρος, σελ. σελ. 349Ένας επιχειρηματίας προσλαμβάνει στο σπίτι του έναν βοηθό, προκειμένου να βάλει τη χαοτική καθημερινότητά του σε μια τάξη. Από τη στιγμή όμως που θα ξεκινήσει αυτή η συγκατοίκηση, μια σειρά από παράξενα γεγονότα οδηγούν αυτή την ιστορία σε απρόβλεπτα και σκοτεινά μονοπάτια. Μυθιστόρημα για τη μάχη του ανθρώπου με τον εαυτό του· για την ψευδαίσθηση που δημιουργεί η δύναμη της εξουσίας.
Κωνσταντίνος Τζαμιώτης «Σε ποιον ανήκει η κόλαση», εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 440Η ελληνική πραγματικότητα των τελευταίων 200 χρόνων μέσα από ισάριθμες σύντομες ιστορίες, που διαβάζονται άλλοτε σαν παραβολές, άλλοτε σαν ανέκδοτα, σαν απροσδόκητα παιχνίδια της μοίρας και εξωφρενικά περιστατικά. Ένα λεπτομερές ψηφιδωτό φτιαγμένο από προσωπικές ιστορίες που διαπλέκονται με τη μεγάλη Ιστορία.
Μιχάλης Μαλανδράκης «Patriot», εκδ. Πόλις, σελ. 96Ο εικοσιτριάχρονος Αγκίμ, μετανάστης από την Αλβανία στην Ελλάδα για περισσότερο από δέκα χρόνια, παίζει συχνά το κλαρίνο του στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας.
Το όνειρό του είναι να γίνει επαγγελματίας κλαρινίστας. Όταν, λοιπόν, ένας άγνωστος συμπατριώτης του τον προσεγγίζει εντυπωσιασμένος από το ταλέντο του και του προτείνει να δουλέψει σε γνωστό νυχτερινό κέντρο στην Αθήνα, ο Αγκίμ αποδέχεται την πρόταση, χωρίς δεύτερη σκέψη.
Ο Μιχάλης Μαλανδράκης αποτυπώνει, με ρεαλισμό και διεισδυτικότητα, μια όψη της σύγχρονης ζωής που έχουμε την τάση να την παραβλέπουμε: του μετανάστη που, ζώντας για πολλά χρόνια ανάμεσα σε δύο πατρίδες, δεν ανήκει πια σε καμία.
Χριστόφορος Κάσδαγλης «1983», εκδ. Καστανιώτη, σελ. 464Ο Βλαδίμηρος Δημητριάδης, ο πρωταγωνιστής του “Σπλιτ!”, επιστρέφει στα είκοσί του χρόνια, στο 1983, “τότε που άρχισαν όλα”. Διωγμένος από το σπίτι, συμμετέχει στην κατάληψη της σχολής του, ζει αμλετικά διλήμματα, τζογάρει, συλλαμβάνεται, ερωτεύεται, προσπαθεί να λύσει το βιοποριστικό του πρόβλημα.
Χιούμορ και αυτοσαρκασμός, σ’ ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης και συλλογικής αυτογνωσίας. Χρονικό αλλά και αλληγορία εποχής.
Αλεξάνδρα Δεληγιώργη «Κοιλάδες του Φόβου», εκδ. Εκκρεμές, σελ. 376Ένας πρώην μεταφραστής και επιμελητής εκδόσεων, για να επιζήσει, γυρεύει δουλειά σε κτήματα και χωράφια της ελληνικής επαρχίας και μοιράζεται την υπόλοιπη ζωή του με μια πρώην αρχαιολόγο, σε ένα χωριό της βόρειας Εύβοιας. Τα πρόσωπα που αναμειγνύονται στην πλοκή, με ειρωνεία, διαλογικότητα και δραματικότητα, αποκαλύπτουν πτυχές μιας ιστορίας με θέμα τον αγώνα για ύπαρξη. Το παρόν προβάλλεται στην οθόνη του μέλλοντος, με φόντο τη λαχτάρα του ανθρώπου για ποίηση ζωής.
Λουκία Δέρβη «Θέα Ακρόπολη», εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 216Μια χορογραφία ενός πλήθους επώνυμων πελατών και ανώνυμων υπαλλήλων στο σκηνικό χλιδής μιας εποχής που πέρασε (της δεκαετίας του ΄90) ζωντανεύει την ατμόσφαιρα του πιο εμβληματικού ξενοδοχείου της πλατείας Συντάγματος και αποκαλύπτει στα μάτια του αναγνώστη τον αόρατο κόσμο των παρασκηνίων του.
Πέρσα Κουμούτση «Η επιστροφή», εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 224Θεσσαλονίκη, παραµονές του Β’ Παγκόσµιου πολέµου: Ο Αλέξανδρος επιστρέφει στη γενέτειρά του ύστερα από χρόνια παραµονής στο Βερολίνο καταβεβληµένος από τη µαταίωση των προσωπικών και επαγγελµατικών του φιλοδοξιών. Η επιστροφή του θα σηµαδευτεί από τη σύγκρουση και την αναµέτρησή του µε τον αδελφό του και το κοινό τους παρελθόν. Πάθη, ανταγωνισµοί, ένοχα µυστικά θα έρθουν όλα στο φως καθώς οι ήρωες αυτού του ιστορικού µυθιστορήµατος καλούνται να αντιδράσουν και να πάρουν θέση σ’ έναν κόσµο που αλλάζει δραµατικά.
Ιάκωβος Ανυφαντάκης «Κάποιοι άλλοι», εκδ. Πατάκη, σελ. 344Ήταν είκοσι έξι και είκοσι οκτώ στην Αθήνα. Είχαν δυνατές σπουδές, δουλειές που δεν ήταν απλά δουλειές, γοητευτικούς φίλους. Περπατούσαν στους δρόμους σαν ήρωες μιας ταινίας που δεν είχε γυριστεί ακόμη. Τώρα, έχουν φύγει σε μια γωνία της Ευρώπης, στέλνουν δεκαπέντε με δεκαοχτώ βιογραφικά τη μέρα και, όταν λένε ότι είναι Έλληνες, οι άλλοι τους κοιτάζουν σιωπηλοί, σαν να θέλουν να πουν «λυπάμαι». Μέχρι που, μια τυχαία νύχτα, ένας άνδρας πέφτει νεκρός από τον ουρανό στην ταράτσα τους και ένας άλλος στη λεωφόρο.
Επανεκδόσεις ή Έλληνες κλασικοί:
Διδώ Σωτηρίου «Ήρωες και Αντιήρωες», εκδ. Κέδρος, σελ. 31230 διηγήματα που καλύπτουν 60 χρόνια από τη ζωή της συγγραφέως και της χώρας: Η Σχολή Γυναικείας Μορφώσεως, που αργότερα της είχαν δώσει οι ιδιοκτήτες τον πομπώδη τίτλο Ακαδημία Γυναικείας Μορφώσεως, δεν ήταν ούτε ανώτερη ούτε μέση ούτε καν παιδεία. Ήταν μια κερδοφόρα επιχείρηση, που δημιούργησαν στη δεκαετία του ’20, με πελατεία κακομαθημένα πλουσιοκόριτσα που οι γονείς τους τα προόριζαν για νυφοπάζαρα περιωπής. Τα κορίτσια της “καλής τάξης” – γαλλικά, αγγλικά, πιάνο, χορό, ζωγραφική, λίγα πασαλείμματα ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, ιστορία της Τέχνης, γυμναστική, υγιεινή, κεντήματα και μαθήματα μαγειρικής αλλά η Διδώ Σωτηρίου ήδη έγραφε και έγραφε για όλα αυτά.
Μένης Κουμανταρέας «Τα μηχανάκια», εκδ. Πατάκη, σελ. 297Τέσσερις έφηβοι τη δεκαετία του ’50, τέσσερις ιστορίες: Ο Αναστάσης παίζει “μηχανάκια” για να ξεφύγει από τον κλοιό της οικογένειας, της γειτονιάς και της ασυνεννοησίας των φίλων· ο Χαράλαμπος στο “Λουτρό” γίνεται υποχείριο μιας αδηφάγας μητρικής στοργής· ο Κίτσος ανθίζει και μαραίνεται μέσα στο τέλμα της “Επαρχίας Λοκρίδος”· τέλος, ο Δημητρούλης, ασουλούπωτος φαντάρος στη “Δόξα του σκαπανέα”, είναι το αιώνιο θύμα της στρατοκρατίας. Με τα “Μηχανάκια” ο Μένης Κουμανταρέας έκανε το 1962 την πρώτη του εμφάνιση στην ελληνική πεζογραφία.
Βασίλης Βασιλικός «Οι ρεμπέτες», εκδ. Κέδρος, σελ 181Ένα μωσαϊκό της δεκαετίας του 1970, των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης. Παλαίμαχοι ρεμπέτες, η φυλή των Μπάο Μπάο, ένα παλιό μπαούλο με προσωπικά αντικείμενα, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, μια καταπιεσμένη νοικοκυρά που ζητάει σεξουαλική ανακούφιση, το απωθημένο ενός ανθρώπου να κερδίσει το πρωτοχρονιάτικο φλουρί στα χρόνια της Κατοχής.
Μικρές ψηφίδες που συνθέτουν την εικόνα μιας ολόκληρης εποχής.
Γιάννης Ξανθούλης «Δεσποινίς Πελαγία», εκδ. Διόπτρα, σελ. 344Τα παράτησε όλα η Πελαγία από ανάγκη. Μαθηματικά, έρωτες, κοριτσίστικες απλές φαντασιώσεις, την πολυτέλεια να ονειρεύεται… Όλα. Έπρεπε να δουλέψει, για να βοηθήσει την οικογένεια να μεγαλώσει τα δύο αδέρφια της, που ήρθαν με καθυστέρηση δέκα χρόνων. Όμορφα και αρτιμελή. Ακριβώς το αντίθετο από κείνη.
Η Πελαγία ξέχασε πως ήταν αδερφή τους κι έπαιξε ρόλο «ετεροθαλούς» μάνας, κι ας είχαν μάνα καθ’ όλα άξια. Ο δικός της ρόλος καθορίστηκε από πολύ νωρίς. Δουλειά και μικρές ανάσες. Δουλειά και προσήλωση στην ασήμαντη καθημερινότητα. Και μια φαντασία που σκλήραινε με τον καιρό. Όταν της χαμογέλασε η τύχη η Δεσποινίς Πελαγία είχε ήδη συνηθίσει αλλιώς.
Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο
