Σελίδες

Thessaloniki video tour

19/11/19

Τι είναι η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος;


Του Ιάκωβου Σαντοριναίου
Η οστεοαρθρίτιδα του γόνατος καλείται η πάθηση κατά την οποία η άρθρωση εκφυλίζεται και τα οστά αρχίζουν να εφάπτονται επώδυνα. Η χρόνια αυτή νόσος παρατηρείται συνήθως σε ανθρώπους άνω των πενήντα ετών. Ουσιαστικά, αυτό που συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου είναι – μαζί με τη γήρανση του οργανισμού – η αποδόμηση όλου του χόνδρου στο γόνατο, καθώς οι οστικές επιφάνειες, οι οποίες βρίσκονται κάτω από το χόνδρο, σκληραίνουν και, ταυτόχρονα, αναπτύσσεται νέο οστό και χόνδρος. Με αυτόν τον τρόπο, διαταράσσεται η αρχιτεκτονική δομή της άρθρωσης, διότι είναι εμφανής η δημιουργία οστικών προεξοχών – τα επονομαζόμενα «οστεόφυτα».
Παράλληλα, έχουμε και την ανάπτυξη αφύσικου ινώδους ιστού στη συγκεκριμένη περιοχή, αυτό που ονομάζουμε «ίνωση στον αρθρικό θύλακα». Στη συνέχεια, ο χόνδρος καταλήγει να αφυδατώνεται, με αποτέλεσμα να χάνει την κινητικότητα και την ελαστικότητά του.
Σημαντικοί προβάλλουν οι παράγοντες εκείνοι που κατηγορούνται για την εμφάνιση και ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας. Πέρα από το ηλικιακό στοιχείο, η οστεοαρθρίτιδα οφείλεται και στο φύλο της γυναίκας. Πράγματι, οι γυναίκες έχουν πολύ μεγάλη πιθανότητα (30 – 50%) να κληρονομήσουν την οστεοαρθρίτιδα. Επιπλέον, ορισμένα γενετικά χαρακτηριστικά είναι υπεύθυνα για αυτή την εκδήλωση της οστεοαρθρίτιδας. Η παχυσαρκία αποτελεί ένα ακόμη πρόβλημα, καθώς το υπερβολικό σωματικό βάρος προκαλεί φθορά στην άρθρωση του γόνατος. Τέλος, οι διάφοροι τραυματισμοί της άρθρωσης εξαιτίας της καθημερινής καταπόνησης παίζουν καθοριστικό ρόλο.

Ποια είναι, όμως, τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος;
Συνήθως με τη συνεχή χρήση της άρθρωσης του γόνατος σιγά σιγά με τον καιρό οι ίνες κολλαγόνου που βρίσκονται στο χόνδρο αρχίζουν να καταστρέφονται κι έτσι επέρχεται η επιδείνωση της εκφύλισης, καθώς σταδιακά τα συμπτώματα κάνουν την εμφάνισή τους. Ό,τι προκύπτει από την αλλοίωση των ιστών στη συγκεκριμένη περιοχή εισέρχονται μέσα στην άρθρωση. Στη συνέχεια, τα επιθηλιακά κύτταρα στην προσπάθειά τους να απομακρύνουν τα εκφυλιστικά προϊόντα δημιουργούν εντός της άρθρωσης μία άσηπτη φλεγμονή. Αποτέλεσμα αυτής της φλεγμονώδους κατάστασης είναι κυρίως ο πόνος που εντοπίζεται στην περιοχή του γόνατος. Βαρυσήμαντη κρίνεται η αναφορά της επερχόμενης μυϊκής ατροφίας στην περιοχή της κνήμης ως συνέπεια της ελάχιστης κινητικότητας και της χρόνιας φλεγμονής μέσα στην άρθρωση.
Με την εξέλιξη της πάθησης της οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο, ο πόνος, η αίσθηση της θερμότητας και το οίδημα που έχει αναπτυχθεί στη συγκεκριμένη άρθρωση έχουν ως συνέπεια τη δυσκαμψία, η οποία γίνεται αισθητή στις καθημερινές δραστηριότητες που έχουν άμεση σχέση με την κίνηση σε αυτήν την περιοχή. Όπως έχουμε προαναφέρει, προκαλείται διαταραχή στην ανατομία της προσβεβλημένης άρθρωσης εξαιτίας της καταστροφής του αρθρικού χόνδρου και την δημιουργία των οστεοφύτων. Επομένως, το αποτέλεσμα αυτής της εμπλοκής είναι να «κλειδώσει» η άρθρωση και να περιοριστεί το εύρος κίνησης, καθώς επιβαρύνεται με πόνο. Σε πολλά περιστατικά είναι έντονος ο ήχος κριγμού στη διογκωμένη και φθαρμένη άρθρωση του γόνατος.

Κατά τα πρώιμα στάδια της οστεοαρθρίτιδας της περιοχής του γόνατος μπορεί να εντοπίζεται ο πόνος σε πιο ήπια μορφή, ωστόσο είναι δυνατό να μετατραπεί σε διάχυτο. Με λίγα λόγια, όταν η πάθηση βρίσκεται σε πολύ προχωρημένη κατάσταση, δηλαδή στο τελικό της στάδιο, ο πόνος κίνησης (move pain) μετατρέπεται σε πόνο ξεκούρασης (rest pain). Ο πόνος κίνησης παρατηρείται μόνο κατά τη δραστηριότητα του πάσχοντος, όπως είναι το ανέβασμα και κατέβασμα σκάλας, μεταφορά μεγάλου φορτίου, τρέξιμο, έντονη άσκηση, χορός και συνεχόμενο περπάτημα. Από την άλλη μεριά, ο πόνος ξεκούρασης παρουσιάζεται και κατά τη διάρκεια ακινησίας και ύπνου, αφού σε αυτό το τελικό στάδιο της πάθησης έχει ήδη καταστραφεί όλη ανεξαιρέτως η άρθρωση του γόνατος. Συμπερασματικά, όλα τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα τη έκπτωση της ικανότητας του ανθρώπου να κινείται και να ηρεμεί ανώδυνα υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής του.
Ποια είναι η κλινική εικόνα του ασθενούς;
Κατά την εξέταση εντοπίζονται διάφορα στοιχεία που συνδυαστικά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας. Παρατηρείται, λοιπόν, έντονος πόνος κατά τη φόρτιση της άρθρωσης (move pain), όπως για παράδειγμα κατά τη βάδιση ή το ανέβασμα σκάλας, ενώ εντοπίζεται ιδιαίτερη ευαισθησία στο γόνατο. Ωστόσο, αυτός ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται και κατά τη διάρκεια χαλάρωσης σε προχωρημένο επίπεδο (relax pain).Το εύρος κίνησης φαίνεται περιορισμένο και όλη η άρθρωση είναι ασταθής. Όσο κινείται το γόνατο υπάρχουν κριγμοί (τρίξιμο) είτε με ταυτόχρονο πόνο είτε χωρίς (στα πρώτα στάδια). Ενδέχεται να παρατηρηθούν ουλές ή σημάδια από παλαιότερο τραυματισμό στην περιοχή του γόνατος, κάτι που ίσως μαρτυρεί μία πιθανή αιτία της νόσου της οστεοαρθρίτιδας. Αυτοί οι τραυματισμοί έχουν κάνει το γόνατο πιο ευαίσθητο κι έτσι περνώντας τα χρόνια τα σημεία που έχουν υποστεί παλαιές κακώσεις είναι και εκείνα που πλήττονται πρώτα. Επιπλέον, η άρθρωση του γονάτου φαίνεται διογκωμένη, καθώς έχει δημιουργηθεί έντονη φλεγμονή στο συγκεκριμένο σημείο, εξαιτίας της τριβής των φθαρμένων οστών. Τέλος, υπάρχει περίπτωση να εντοπίζεται το πρόβλημα και σε περισσότερες από μία αρθρώσεις καταλήγοντας στη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Ποια είναι η ανατομία του γόνατος;
Το γόνατο αποτελείται από την επιγονατιδομηριαία και την κνημομηριαία άρθρωση, τις οποίες συγκροτούν 4 οστά:
  • το μηριαίο οστό που είναι το μακρύτερο οστό του ανθρώπινου σώματος,
  • η κνήμη στην οποία στηρίζεται το μηριαίο οστό,
  • η περόνη που βρίσκεται στην έξω πλευρά της κνήμης και
  • η επιγονατίδα που βρίσκεται μπροστά από την άρθρωση.
Καθοριστικός κρίνεται ο ρόλος του αρθρικού χόνδρου, αφού λόγω της φύσης του προστατεύει τις επιφάνειες των οστών, απορροφώντας τους κραδασμούς και κατανέμοντας ομοιόμορφα τις φορτίσεις που δέχονται. Ανάμεσα στα οστά της άρθρωσης του γόνατος βρίσκονται οι δύο μηνίσκοι, οι οποίοι έχουν την ιδιαιτερότητα να αποσβένουν τις ασκούμενες πιέσεις. Το σύνολο της άρθρωσης σταθεροποιούν οι αποτελούμενοι από ίνες κολλαγόνου σύνδεσμοι, οριοθετώντας το εύρος των κινήσεών της:
  • Ο πρόσθιος χιαστός, που εντοπίζεται στο κέντρο του γόνατος και συνδέει το μηριαίο με την κνήμη, αποτρέπει την στροφή και την πρόσθια κίνηση της κνήμης σε σχέση με τον μηρό.
  • Ο οπίσθιος χιαστός που βρίσκεται στο κέντρο και πίσω από την άνω επιφάνεια της κνήμης και εμποδίζει την ολίσθηση της κνήμης προς τα πίσω σε σχέση με το μηριαίο.
  • Ο έσω πλάγιος σύνδεσμος που συνδέει το εσωτερικό τμήμα της κνήμης με το εσωτερικό τμήμα του μηριαίου και αντιστέκεται σε δυνάμεις που τείνουν να κινήσουν το γόνατο προς τα μέσα (βλαισότητα).
  • Ο έξω πάγιος σύνδεσμος, ο οποίος συνδέει το μηριαίο οστό με την κεφαλή της περόνης και αντιστέκεται σε δυνάμεις που προσπαθούν να κινήσουν την άρθρωση από τα έξω.
Ποια είναι η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος;
Στη φυσικοθεραπευτική αξιολόγηση περιστατικού με οστεοαρθρίτιδα γονάτου το πρώτο πράγμα που ελέγχουμε είναι την κάμψη και την έκταση, έτσι ώστε να δούμε εάν έχουμε όλο το εύρος κίνησης. Έπειτα, εξετάζουμε και την κίνηση της επιγονατίδας που βρίσκεται πάνω στην άρθρωση, διότι θα πρέπει να έχει καλή και ελεύθερη κίνηση. Παράλληλα, έλεγχος πραγματοποιείται και στον τετρακέφαλο μυ, αφού αποτελεί το βασικότερο μυ, ο οποίος συγκρατεί το γόνατο. Έχοντας δει όλα τα παραπάνω, παρατηρούμε εάν κατά την κίνηση υπάρχει κριγμός ή όχι. Υπάρχουν, ωστόσο, περιπτώσεις κατά τις οποίες, ενώ δεν υπάρχει κριγμός, υπάρχει έντονος πόνος στο γόνατο από οστεοαρθρίτιδα. Τούτο αφορά σε ελάχιστες των περιπτώσεων αυτών.
Εξαιρετικής σημασίας αποτελεί το γεγονός ότι ο αρθρικός χόνδρος που περιβάλλει την επιφάνεια των οστών στερείται αιμάτωσης, άρα δεν μπορεί να δημιουργηθεί ξανά από τον οργανισμό, επειδή δεν έχει τη δυνατότητα να επουλώσει όποια βλάβη έχει προκληθεί. Παρ’ όλα αυτά, ο κύριος λόγος που το γόνατο υποφέρει – εκτός από την εκφύλιση του χόνδρου – είναι εξαιτίας της αλλαγής του άξονα στον οποίο στηρίζεται το γόνατο. Με λίγα λόγια, τα φορτία που ασκούνται ενδέχεται να πονάνε είτε στο έσω διαμέρισμα είτε στο έξω διαμέρισμα της άρθρωσης. Σε αυτό το σημείο κυρίαρχο ρόλο παίζει και το εάν εκεί έχει δημιουργηθεί είτε η λεγόμενη βλαισογονία είτε ραιβογονία. Στην βλαισογονία τα κάτω άκρα ενώνονται στα γόνατα και οι κνήμες αποκλίνουν προς τα έξω. Η βλαισογονία είναι η αντίθετη κατάσταση της ραιβογονίας και τα πόδια έχουν την χαρακτηριστική εικόνα ανεστραμμένων εισαγωγικών.
Καταλήγοντας, εφόσον έχουμε κάνει μια σωστή αξιολόγηση, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να φτιάξουμε ένα πρωτόκολλο, το οποίο ακοσκοπεί σε τρία βασικά σημεία : το γόνατο πρέπει να δουλευτεί σε τρία επίπεδα:
  • Σε αυτήν καθ’ εαυτή την άρθρωση του γονάτου πρέπει να έχουμε όλο το εύρος κίνησης της τροχιάς της ανώδυνα και όσο το δυνατό να διορθώσουμε τα ελλείματά της, δηλαδή την κάμψη και την πλήρη έκταση
  • Δουλεύουμε πάρα πολύ το κομμάτι του τετρακεφάλου με ενδυνάμωση
  • Όσον αφορά τον πόνο, θα πρέπει να ασχοληθούμε με το εσωτερικό μέρος της άρθρωσης, διότι αυτά που πονάνε είναι τα οστά ( το κνημιαίο πλατό και οι μηριαίοι κόνδυλοι).
Για όλα τα παραπάνω θα χρησιμοποιήσουμε τέταρτης γενιάς/ κλάσης λέιζερ (Class four laser), όπως είναι το Hilterapia, ώστε να μπορέσει να φύγει τοπικά ο πόνος. Όσον αφορά το φαινόμενο των οστεοφύτων που έχουν δημιουργηθεί στο γόνατο θα το δουλέψουμε με εστιασμένο κρουστικό υπέρηχο για να μπορέσουμε να χαλαρώσουμε ένα χρονίως πάσχον γόνατο χρειαζόμαστε υψηλή ένταση με υπερθερμία μέσω ραδιοσυχνοτήτων. Έπειτα, στοχεύουμε στη χαλάρωση των πέριξ μυϊκών ομάδων, ούτως ώστε να διαλυθούν τα trigger points, τα οποία έχουν αναπτυχθεί. Συνεχίζοντας τη θεραπεία επιχειρούμε καλή κινητοποίηση της επιγονατίδας, αφού την έχουμε εξετάσει στην αξιολόγηση, χρησιμοποιώντας ειδικές τεχνικές κινητοποίησης της άρθρωσης του γονάτου, όπως είναι η Maligan, η Manual therapy, ακόμα και κλειστές ανατάξεις μέσω χειροπρακτικής. Τελευταίο στάδιο της αποκατάστασης είναι η ενδυνάμωση, η οποία πρέπει να γίνει με ισομετρικές ασκήσεις, έτσι ώστε να δυναμώσει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα ο τετρακέφαλος μυς. Κάτι που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι το μυϊκό μας σύστημα είναι κάτι που μπορεί πολύ εύκολα να χαλαρώσει, αλλά γυμνάζεται πάρα πολύ δύσκολα. Αφότου ο ασθενής έχει επανέλθει στην καθημερινότητά του συνεχίζει με επιπλέον ασκησιολόγιο (πλειομετρικές ή μειομετρικές ασκήσεις). Έτσι, προχωράμε και σε αυτό που ονομάζεται ιδιοδεκτικότητα, δηλαδή ασκήσεις ισορροπίας για να μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλο και τις μυϊκές ομάδες που περιβάλλουν το γόνατο, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν τις καθημερινές καταπονήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, διορθώνουμε πρακτικά τον άξονα του γονάτου.