Κάνεις κάποιες εργασίες γι’αυτό, γιατί ξέρεις ότι όλοι οι γονείς κάνουν το ίδιο, καμαρώνετε οικογενειακώς για τους καλούς βαθμούς που παίρνετε και το σχολείο τελειώνει με το παιδί να θεωρείται άριστο. Έπειτα, όμως, δεν μπορείς να το βοηθήσεις πια, γιατί έφυγε για σπουδές, οι οποίες ξαφνικά του φαίνονται πολύ δύσκολες. Οι άλλοτε καλοί βαθμοί βυθίζονται –μαζί με αυτούς και αυτοπεποίθησή του.
Περιπτώσεις όπως η παραπάνω γίνονται όλο και πιο συνηθισμένες τα
τελευταία χρόνια, καθώς η κουλτούρα του ανταγωνισμού κάνει τους γονείς
να προσπαθούν όλο και περισσότερο για τα παιδιά τους. Δεν είναι λίγοι,
μάλιστα εκείνοι που πιστεύουν πως το να είσαι καλός γονιός σημαίνει να
είσαι διαρκώς πάνω από το παιδί σου (εδώ «κολλάει» και ο νεοσύστατος
όρος helicopter parenting), για να το βοηθάς με τα πάντα. Τελικά, όμως,
αυτού του τύπου η διαπαιδαγώγηση καταλήγει να κάνει μακροπρόθεσμα
περισσότερο κακό στο παιδί, παρά καλό. Έρευνες πλέον αποδεικνύουν, ότι
οι υπερπροστατευτικοί γονείς μπορεί να μεγαλώσουν παιδιά με άγχος και
κατάθλιψη. Τα παιδιά αυτά, μάλιστα, μπορεί να δυσκολεύονται στη
δημιουργική σκέψη και στην επίλυση προβλημάτων. Η Dr. Magdalena Battles,
κλινική παιδοψυχολόγος, εξηγεί και προειδοποιεί:
Γιατί γινόμαστε υπερπροστατευτικοί
Ο πρώτος λόγος σχετίζεται με την επιθυμία μας να είναι τα παιδιά μας
ασφαλή. Τρέχουμε πίσω τους σε πάρκα και παιδικές χαρές, τα κρατάμε για
να κατέβουν την τσουλήθρα, από φόβο μην πέσουν και χτυπήσουν και τελικά
δεν τα αφήνουμε να παίξουν ελεύθερα. Σαφώς, κάποιοι φόβοι μας είναι
απολύτως λογικοί, όμως με το να μην αφήνουμε το παιδί να πέσει στο
πάρκο, το βάζουμε σε μεγαλύτερο σωματικό κίνδυνο όταν, μεγαλώνοντας, θα
βρεθεί π.χ. μόνο του πάνω σε ένα skateboard. Τα μικροατυχήματα σε χώρους
ειδικά διαμορφωμένους για παιδιά, τα προετοιμάζουν ώστε να μάθουν να
προστατεύονται μόνα τους από τον κίνδυνο, όταν οι γονείς δεν θα είναι
δίπλα τους.
Ο δεύτερος λόγος είναι, ότι αγαπάμε τα παιδιά μας και δεν θέλουμε να τα
βλέπουμε να αποτυγχάνουν. Θέλουμε το καλύτερο για εκείνα, θέλουμε να
φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Δεν θέλουμε να πληγωθούν –και
οι αποτυχίες πληγώνουν. Με τον τρόπο αυτό, όμως, το παιδί δεν μαθαίνει
να τις αντιμετωπίζει και αυτό μπορεί να φέρει χειρότερα προβλήματα στο
μέλλον.
Συχνά μπαίνει και το «εγώ» των γονιών στη μέση. Δεν είναι λίγοι αυτοί
που ταυτίζονται τόσο με το παιδί, ώστε νιώθουν την αποτυχία ή την
επιτυχία του σαν δική τους. Γι’αυτό θέλουν να το βοηθούν να τα
καταφέρνει πάντα. Για το καλό του, όμως, πρέπει από νωρίς να διαχωρίζουν
την προσωπικότητά τους από αυτή του παιδιού τους.
Τα προβλήματα που προκαλούν στο παιδί οι υπερπροστατευτικοί γονείς
Καταπνίγουν τη δημιουργικότητα
Οι σχολικές εργασίες δίνονται στα παιδιά για να «κατεβάσουν ιδέες» και
να σκεφτούν δημιουργικά, προκειμένου να παράγουν το δικό τους
αποτέλεσμα. Κι αυτό οφείλουν οι γονείς να τους επιτρέψουν να κάνουν.
Όταν το παιδί ζητά βοήθεια, ο γονιός πρέπει να μάθει στο παιδί να βοηθά
μόνο του τον εαυτό του. Και το παιδί πρέπει έπειτα να επαινείται για την
δική του σκέψη και ιδέα, ακόμα κι αν αυτή διαφέρει από του γονιού.
Χρήσιμο είναι, επίσης, οι γονείς να του κάνουν «ανοιχτές» ερωτήσεις, για
να το βοηθούν να βρίσκει μόνο του τη λύση, π.χ. «Mαμά, γιατί συμβαίνει
αυτό;» -«Εσύ γιατί πιστεύεις;» ή «Ούτε εγώ ξέρω –πού πιστεύεις ότι
πρέπει να ψάξουμε;».
Αποτρέπουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης δυσκολιών
Ένα παιδί που βιώνει την αποτυχία, μαθαίνει να διαχειρίζεται και τα
συναισθήματα που επιφέρει αυτή, αλλά και αναγκάζεται να βρει τρόπους να
«αντιδράσει», προσπαθώντας ξανά μέχρι να τα καταφέρει. Οι γονείς,
λοιπόν, χρειάζεται να επιτρέψουν στο παιδί να αποτύχει και θα εκπλαγούν
από το πόσο θα ωριμάσει ο χαρακτήρας του μέσα από αυτό. Αν λειτουργούν
διαρκώς διασωστικά, τι θα γίνει όταν θα έρθει η στιγμή μιας μεγάλης
αποτυχίας για το παιδί; Π.χ. αν αποτύχει στις Πανελλήνιες ή αν απολυθεί
από την πρώτη του δουλειά; Φυσικά, από την πρώτη κιόλας αποτυχία, οι
γονείς πρέπει να είναι δίπλα στο παιδί, για να το βοηθήσουν να τη
διαχειριστεί. Να μιλήσει για τα συναισθήματά του και να σκεφτεί τρόπους
για να διορθώσει την κατάσταση.
Για κάθε γονιό είναι δύσκολο να βλέπει το παιδί του να βιώνει λύπη, θυμό
και απογοήτευση. Όμως, όσο νωρίτερα μάθει να διαχειρίζεται τα
συναισθήματα αυτά στη ζωή του, τόσο καλύτερα εξοπλισμένο θα είναι για να
λύνει σοβαρότερα προβλήματα που αναπόφευκτα θα έρθουν στο μέλλον.
Περιορίζουν ευκαιρίες να χτίσει αυτοπεποίθηση
Όταν για ένα παιδί κάνουν τα πάντα οι γονείς, π.χ. τις ασκήσεις του
σχολείου, αυτό δεν μπορεί να νιώσει αυτοπεποίθηση για τις ικανότητες
του. Τα παιδιά είναι πανέξυπνα και ξέρουν πολύ καλά πότε πραγματικά τους
αξίζει το «μπράβο». Το παιδί μπορεί, επίσης, να πιστέψει ότι οι γονείς
το βοηθούν τόσο, γιατί το ίδιο δεν είναι ικανό να τα καταφέρει μόνο του.
Αυτό που χρειάζεται, όμως, να ξέρει είναι το ακριβώς αντίθετο. Όταν τα
παιδιά κάνουν πράγματα μόνα τους, αυτό τους δίνει δύναμη, τα κάνει να
πιστέψουν στον εαυτό τους και τα μαθαίνει να γίνονται σιγά-σιγά
ανεξάρτητα.
Εμποδίζουν την εξάσκηση της λήψης αποφάσεων
Όταν ο γονιός αποφασίζει τα πάντα για το παιδί, από τα ρούχα, το φαγητό,
μέχρι τι σπουδές θα ακολουθήσει στο μέλλον, του αφαιρεί την ικανότητα
λήψης αποφάσεων, η οποία θα του είναι εξαιρετικά πολύτιμη στην
ενηλικίωση. Ένα παιδί, στο οποίο δεν έχει δοθεί η ευκαιρία να πάρει μια
απόφαση, δεν θα βιώσει το συναίσθημα της επιτυχίας ή αποτυχίας από την
προσωπική του επιλογή και δεν θα μάθει τελικά τι του αρέσει και τι όχι.
Οι γονείς θα πρέπει να οδηγούν και να κατευθύνουν το παιδί στις
σημαντικές αποφάσεις της ζωής, αλλά και να του επιτρέπουν παράλληλα να
παίρνει τις δικές του μικρές αποφάσεις.
Το παιδί νιώθει δυνατό όταν μπορεί να πάρει κάποιες προσωπικές
αποφάσεις, αν και ορισμένες φορές μπορεί να τρομάξει από αυτές. Γι’αυτό,
οι γονείς πρέπει να ξεκινούν με μικρές επιλογές και να αυξάνουν το
δικαίωμα αυτό του παιδιού καθώς θα μεγαλώνει. Ένας καλός γονιός δεν θα
επιτρέψει σε ένα 5χρονο να κάνει τατουάζ, επειδή έτσι αποφάσισε. Θα το
αφήσει, όμως, να διαλέξει μόνο τα ρούχα του ή δώρα γενεθλίων για τους
φίλους του.
Αποκρύπτουν τις επιπτώσεις των πράξεών του
Αν οι γονείς καλύπτουν διαρκώς το παιδί από τις άσχημες καταστάσεις και
δεν το αφήνουν να βιώσει τις επιπτώσεις τους, δεν θα μάθει ποτέ από τα
λάθη του. Αν για παράδειγμα, διαρκώς αργεί να πάει στο σχολείο, επειδή
αργεί να ξυπνήσει, και οι γονείς καλούν τον διευθυντή και λένε ότι
φταίνε οι ίδιοι, τότε το παιδί θα μάθει ότι δεν χρειάζεται ποτέ να είναι
συνεπές. Αντίθετα, χρειάζεται να μαθαίνει από τα λάθη του και να
καταλαβαίνει ότι οι πράξεις του επηρεάζουν τόσο το ίδιο όσο και άλλους.
Αν οι γονείς δεν του το μάθουν αυτό, τότε η συμπεριφορά του θα γίνεται
όλο και χειρότερη, σε βαθμό ίσως που οι γονείς να μη μπορούν πια να το
προστατεύσουν.
Εμποδίζουν την ικανότητά του να λύνει μόνο του προβλήματα
Από τις σημαντικότερες ικανότητες στη ζωή είναι να μπορεί κανείς να
βρίσκει λύσεις σε δύσκολες καταστάσεις και να τις φέρει σε πέρας. Αν οι
γονείς αναλαμβάνουν διαρκώς αυτόν τον ρόλο, πώς θα ξέρει το παιδί
αργότερα τι να κάνει αν π.χ. του σκάσει το λάστιχο; Ή χάσει μια πτήση;
Γι’αυτό, την επόμενη φορά που θα έρθει το παιδί σε εσάς, για να σας πει
ότι έχασε ένα παιχνίδι, αντί να πάτε να το ψάξετε εσείς γι’αυτό,
βοηθήστε το κάνοντάς του ερωτήσεις όπως: πού το έβαλες τελευταία φορά;
Πότε ήταν αυτό; Έψαξες εκεί; Με τον τρόπο αυτό, σταδιακά το παιδί θα
μπορεί να γίνεται ανεξάρτητο και να λύνει μόνο του τα προβλήματά του.
Η υπερπροστατευτικότητα κάνει τα παιδιά πρόβατα
Ποια είναι, λοιπόν, η κατάληξη των παιδιών με υπερπροστατευτικούς
γονείς; Να γίνονται νέοι ενήλικες που δεν ξέρουν πώς να σταθούν στα
πόδια τους μόνοι τους. Σαν πρόβατα που χρειάζονται τους γονείς τους, να
παίξουν τον ρόλο του βοσκού. Χωρίς τα απαραίτητα εφόδια για να μπορούν
να παίρνουν μόνα τους αποφάσεις, να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες, να
αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των πράξεών τους. Ενήλικες των οποίων η
ταυτότητα δεν έχει διαχωριστεί από αυτή των γονιών τους. Που δεν μπορούν
να επιτύχουν από μόνοι τους.
Κανένας γονιός, όμως, δεν θέλει πραγματικά κάτι τέτοιο. Κανένας γονιός
δεν θέλει να μεγαλώσει παιδιά-πρόβατα. Αφήστε τα, λοιπόν, να κάνουν από
μόνα τους αυτά μπορούν και να μάθουν από τις αποτυχίες τους.
